[sobrus]

Zarówno Windows jak i Unix tak robią (tylko Win9x były tu wyjątkiem, w którymś pliku INI określało się rozmiar cache).

Piszę o pamięci zajętej przez kod i dane, z wyłączeniem cache/buforów
Przykładowo aktualnie mam tak (polecenie "free"):

           total       used       free     shared    buffers     cached
Mem:       4052288    3896924     155364          0      16104    3161472
-/+ buffers/cache:     719348    3332940
Swap:      6291436          0    6291436

Czyli z 4GB które mam wolne jest ok 155MB, ale system i aplikacje zajmują ~719MB.
Ponad 3GB zajmuje cache dyskowe, które mnie nie interesuje, dla mnie jest to wolna pamięć i większość programów tak ją interpretuje.
W niektórych unixach jest jeszcze pamieć slab/slub (http://en.wikipedia.org/wiki/Slab_allocation) ale nie wiem do której części się ją wlicza, gdzieś na pewno jest uwzględniona.

Zaraz po starcie wygląda to tak

             total       used       free     shared    buffers     cached
Mem:       4052288     498424    3553864          0      41888     171116
-/+ buffers/cache:     285420    3766868
Swap:      6291436          0    6291436